Bạn có thấy người hay bốc hỏa hay nổi nhiều mụn mặc dù đã qua độ tuổi dậy thì? Đây không chỉ là dấu hiệu của sự căng thẳng mà còn có thể xuất phát từ rối loạn nội tiết đấy!

Rối loạn nội tiết có khả năng xảy ra ở cả nam và nữ ở bất kỳ lứa tuổi nào. Ngoài tuổi tác hay một số thói quen thường gặp là nguyên nhân gia tăng nguy cơ rối loạn nội tiết tố, tình trạng này còn có thể do nhiều bệnh lý khác. Hãy cùng thử xem bạn có phải đang bị rối loạn nội tiết tố không và làm sao để khắc phục nhé.

Rối loạn nội tiết tố là gì?

Rối loạn nội tiết tố hay còn gọi là rối loạn hormone, xảy ra khi có quá nhiều hoặc quá ít hormone trong máu.

1. Nội tiết tố và rối loạn nội tiết tố

Hormone là các hóa chất được sản xuất ra trong hệ nội tiết. Hormone sẽ di chuyển theo dòng máu đến các tế bào và cơ quan, phát tín hiệu hoạt động cho các cơ quan. Hormone giúp điều hòa các hoạt động quan trọng của cơ thể như:

• Nhịp tim
• Thân nhiệt
• Chu kỳ giấc ngủ
• Tâm trạng và mức độ căng thẳng
• Sự tăng trưởng và phát triển cơ thể
• Chu kỳ sinh sản và chức năng sinh dục
• Quá trình chuyển hóa và cảm giác thèm ăn

Rối loạn nội tiết hay rối loạn hormone xảy ra khi có quá nhiều hoặc quá ít hormone trong máu. Cả nam giới và nữ giới đều có thể bị ảnh hưởng bởi sự mất cân bằng hormone insulin, steroid, hormone tăng trưởng và adrenaline. Mặt khác, phụ nữ có thể gặp phải sự mất cân bằng estrogen và progesterone, trong khi đàn ông có thể trải qua sự mất cân bằng testosterone.

2. Nguyên nhân gây rối loạn nội tiết

Các tuyến nội tiết là các tế bào chuyên sản xuất, lưu trữ và giải phóng hormone vào máu. Có nhiều tuyến nội tiết nằm rải rác khắp cơ thể kiểm soát các cơ quan khác nhau như:

• Tuyến tùng
• Tuyến yên
• Tuyến dưới đồi
• Tuyến thượng thận
• Tuyến giáp và tuyến cận giáp
• Tuyến sinh dục (tinh hoàn và buồng trứng)

Các thói quen trong lối sống sinh hoạt hàng ngày và yếu tố môi trường có thể tác động đến sự mất cân bằng nội tiết tố. Các nguyên nhân thường gặp chính là:

• Thừa cân
• Chán ăn
• Hóa trị và xạ trị
• Căng thẳng kéo dài
• Uống thuốc tránh thai
• Lạm dụng thuốc steroid đồng hóa
• Chế độ ăn uống và dinh dưỡng kém
• Phytoestrogen – loại estrogen tự nhiên được tìm thấy trong các sản phẩm từ đậu nành
• Tiếp xúc với các chất độc tố, chất ô nhiễm và hóa chất gây rối loạn nội tiết như thuốc trừ sâu, thuốc diệt cỏ…

Một số tình trạng bệnh lý cũng dẫn đến rối loạn nội tiết tố nữ và rối loạn nội tiết tố nam như:

• Tiểu đường tuýp 1 và 2
• Khối u trong tuyến yên
• Bướu cổ do thiếu i ốt
• Viêm tụy di truyền
• Suy giáp (tuyến giáp hoạt động kém)
• Cường giáp (tuyến giáp hoạt động quá mức)
• Tăng đường huyết (sản xuất glucagon quá mức)
• Hạ đường huyết (nhiều insulin hơn glucose trong máu)
• Sản xuất quá mức hoặc sản xuất thiếu hormone tuyến cận giáp
• Hội chứng Cushing (nồng độ hormone cortisol cao)
• Bệnh Addison (nồng độ cortisol và aldosterone thấp)
• Khối u lành tính và u nang ảnh hưởng đến tuyến nội tiết
• Tăng sản tuyến thượng thận bẩm sinh (nồng độ cortisol thấp)
• Phản ứng dị ứng hoặc nhiễm trùng nghiêm trọng
• Hội chứng Turner (ở nữ chỉ có một nhiễm sắc thể X hoạt động)
• Hội chứng Prader-Willi (một căn bệnh rối loạn hiếm gặp dẫn đến một số vấn đề về thể chất, tâm thần và hành vi ở trẻ)

Dấu hiệu rối loạn nội tiết tố

Do đặc điểm giới tính nên nam và nữ giới sẽ có những nguyên nhân và dấu hiệu rối loạn nội tiết tố không giống nhau.

1. Rối loạn nội tiết tố nữ

Phụ nữ sẽ trải qua một số giai đoạn mất cân bằng nội tiết tố tự nhiên trong suốt cuộc đời như ở các mốc thời gian như:

• Dậy thì
• Hành kinh
• Tiền mãn kinh và mãn kinh
• Mang thai, sinh nở và cho con bú

Phụ nữ cũng có nguy cơ phát triển các dạng rối loạn nội tiết tố khác nhau so với nam giới vì nữ giới có các cơ quan và chu kỳ nội tiết khác nhau. Rối loạn nội tiết tố nữ thường là do các nguyên nhân sau đây:

• Mãn kinh sớm
• Ung thư buồng trứng
• Hội chứng buồng trứng đa nang
• Hội chứng suy buồng trứng sớm
• Thay đổi hormone hoặc uống thuốc tránh thai

Dấu hiệu rối loạn nội tiết nữ đặc trưng thường là:

• Khó tiêu
• Tăng cân
• Vô sinh
• Âm đạo khô
• Ngực căng, sưng
• Tóc dễ gãy rụng
• Giọng nói trầm hơn
• Táo bón hoặc tiêu chảy
• Kinh nguyệt không đều
• Xương trở nên yếu, giòn
• Bốc hỏa, đổ mồ hôi nhiều về đêm
• Xuất huyết âm đạo không phải do hành kinh
• Mụn trứng cá nhiều trước hoặc trong kỳ kinh nguyệt
• Lông mọc bất thường trên mặt, cổ, ngực hoặc lưng

2. Rối loạn nội tiết tố nam

Nam giới cũng trải qua giai đoạn mất cân bằng nội tiết tố tự nhiên trong suốt cuộc đời như khi bước vào độ tuổi dậy thì hoặc trong suốt quá trình trưởng thành.

Đàn ông có các cơ quan và chu kỳ nội tiết khác với phụ nữ nên sự rối loạn nội tiết tố nam cũng khác biệt. Nguyên nhân gây mất cân bằng nội tiết ở nam giới thường là do ung thư tuyến tiền liệt hoặc suy chức năng tuyến sinh dục nam do hormone testosterone thấp.

Các dấu hiệu rối loạn nội tiết tố nam thường là:

• Căng ngực
• Loãng xương
• Rối loạn cương dương
• Mô vú phát triển quá mức
• Giảm ham muốn tình dục
• Giảm số lượng tinh trùng
• Giảm khối lượng cơ bắp
• Giảm sự phát triển của lông trên cơ thể

Cách điều trị rối loạn nội tiết

Bạn có thể dùng thuốc dưới sự chỉ định của bác sĩ hoặc sử dụng các liệu pháp tự nhiên để kiểm soát tình trạng rối loạn nội tiết tố.

Thuốc điều trị rối loạn nội tiết

Cách điều trị mất cân bằng nội tiết tố sẽ thay đổi tùy thuộc vào nguyên nhân.

1. Đối với nữ giới

• Kiểm soát nội tiết tố hoặc kiểm soát sinh sản: Đối với những ai chưa có ý định mang thai, các loại thuốc tránh thai có chứa các dạng estrogen và progesterone giúp điều chỉnh chu kỳ kinh nguyệt không đều. Bạn có thể dùng thuốc tránh thai dưới dạng thuốc viên, thuốc tiêm, miếng dán tránh thai hay vòng tránh thai… để điều trị rối loạn nội tiết tố.
• Sử dụng estrogen đường âm đạo: Những trường hợp khô âm đạo do thay đổi nồng độ estrogen có thể bôi kem chứa estrogen trực tiếp lên các mô âm đạo để giảm triệu chứng. Viên estrogen hay vòng để giảm khô âm đạo cũng có thể được cân nhắc.
• Thuốc thay thế hormone: Thuốc sẽ được sử dụng để giảm tạm thời các triệu chứng nghiêm trọng liên quan đến mãn kinh như bốc hỏa hoặc đổ mồ hôi về đêm.
• Eflornithine (Vaniqa): Loại kem bôi theo toa này có thể làm chậm sự phát triển quá mức của lông, tóc trên mặt ở nữ giới.
• Thuốc kháng androgen: Thuốc ngăn chặn nội tiết tố nam giới androgen chủ yếu giúp hạn chế mụn trứng cá nghiêm trọng, ngăn ngừa tóc mọc hoặc tóc rụng quá mức.
• Clomiphene (Clomid) và letrozole (Femara): Các loại thuốc này giúp kích thích rụng trứng ở những người mắc hội chứng buồng trứng đa nang muốn có con. Những người mắc hội chứng buồng trứng đa nang hay vô sinh cũng có thể được tiêm gonadotropin để tăng cơ hội thụ thai.
• Công nghệ hỗ trợ sinh sản: Thụ tinh trong ống nghiệm (IVF) có thể được sử dụng để giúp mang thai ở những người mắc phải hội chứng buồng trứng đa nang.

2. Đối với nam giới

Thuốc testosterone: Gel và miếng dán có chứa testosterone có thể giúp giảm các triệu chứng của suy tuyến sinh dục nam như nồng độ testosterone thấp do dậy thì muộn.

3. Đối với cả nam giới và nữ giới

• Metformin: Loại thuốc dành cho người bệnh tiểu đường tuýp 2, Metformin có thể giúp kiểm soát hoặc hạ thấp lượng đường trong máu.
• Levothyroxin: Các loại thuốc có chứa Levothyroxin như Synthroid và Levothroid có thể giúp cải thiện các triệu chứng suy giáp.

Giải pháp tự nhiên điều trị rối loạn nội tiết

Các chất bổ sung tự nhiên có thể được sử dụng để điều trị rối loạn hormone như:

•  Nhân sâm dùng để giảm khó chịu, lo lắng và rối loạn giấc ngủ do mãn kinh.
• Thiên ma, đương quy, cỏ ba lá đỏ, dầu hoa anh thảo để điều trị bốc hỏa do mãn kinh.
• Nhân sâm và củ maca cũng có công dụng nhất định trong điều trị rối loạn cương dương.

Việc thay đổi lối sống sinh hoạt cũng có thể có tác dụng làm giảm triệu chứng rối loạn nội tiết tố:

• Ăn uống khoa học: Bạn cần thực hiện một chế độ dinh dưỡng cân bằng để duy trì cân nặng ổn định hợp lý. Đồng thời cũng cần tránh các món ăn có tính cay nóng quá mức do có thể dẫn đến tình trạng bốc hỏa. Đường, carbohydrate tinh chế và các thực phẩm đóng gói cũng có thể gây rối loạn nội tiết tố nên bạn cần hạn chế.
• Giảm căng thẳng: Căng thẳng chính là một trong những yếu tố tác động khiến bạn dễ bị rối loạn nội tiết tố và nổi mụn. Bạn nên sắp xếp lại lịch làm việc và dành thời gian nghỉ ngơi để cơ thể phục hồi năng lượng.
• Tập thể dục thường xuyên: Các bài tập yoga hoặc thiền nhẹ nhàng sẽ giúp bạn không chỉ khỏe khoắn mà còn giúp da và tóc khỏe đẹp hơn.
• Vệ sinh cá nhân tốt: Vệ sinh sạch sẽ là điều vô cùng cần thiết, nhất là ở những khu vực có nhiều dầu tự nhiên như mặt, cổ, lưng và ngực. Bạn cũng có thể sử dụng sữa rửa mặt, kem hoặc gel bôi trị mụn trứng cá để giảm tình trạng mụn tiến triển nặng.
• Chế biến thực phẩm an toàn: Bạn hãy thay thế chảo chống dính cũ thường xuyên, sử dụng hộp thủy tinh để lưu trữ hay hâm nóng thức ăn và đồ uống. Hãy nhớ là tuyệt đối không sử dụng hộp nhựa trong lò vi sóng để chế biến thực phẩm.

Rối loạn nội tiết tố, đặc biệt là ở nữ giới, luôn là nỗi lo lắng của rất nhiều người. Nếu biết cách điều chỉnh lại lối sống sinh hoạt kết hợp một số biện pháp điều trị, bạn sẽ nhanh chóng lấy lại sự cân bằng cho cơ thể.